چرا نصیحت دیگر تاثیری ندارد؟

رُوِیَ عَنْ علیٍّ علیه السّلام قال:

مَنْ لَمْ یَعْتَبِرْ بِغِیَرِالدُّنْیَا وَ صُرُوفِهَا لَمْ تَنْجَعْ فِیهِ الْمَوَاعِظُ.

ترجمه حدیث: روایت از امیرالمؤمنین علی(علیه السّلام) منقول است که فرمودند: اگر کسی از تغییرات و حال به حال شدن امور دنیایی پند و عبرت نگیرد، ‌موعظه‌‏ها و نصیحتهای (زبانی) در او اثری نمی‏گذارد.

شرح حدیث: این روایت از نظر معانی بسیار قوی و پربار است. مقدمتاً عرض می‏کنم که انسان از نظر درونی به گونه‌‏ای است که دو دریچه برای ورود ادراکات و دریافت‏های بیرونی دارد. یکی چشم (دیداری) و دیگری گوش (شنیداری). بعضی چیزها را انسان به ‏طور معمول می‏بیند و برخی چیزها را می‏شنود. دریافت‏‌های انسان از طریق دیداری «زبان حال» است و دریافت‏‌های او از طریق شنیداری «زبان قال» (گفتار) است. تو این دو دریچه را برای دریافت‏‌هایت نسبت به بیرون داری؛ هم می‏‌بینی و هم می‌‏شنوی. امّا بحث در ‌اثرگذاری این دو است.

شبهه‌ای نیست که قوّه باصره یا بینایی، اثرش بر انسان از قوّه شنوایی بیشتر است. اگر جنبه دیداری‏‌ات روی تو اثر نگذارد، ‌بدان که جنبه شنیداری هم روی تو اثری نمی‏گذارد. اگر کسی تغییر دنیا و حالی به حالی شدن آن را ببیند و پند نگیرد، ‌یعنی از این «زبان حال» ‌عبرت نگیرد، این را بدانید که زبان قال در او هیچ اثری نخواهد گذاشت. زبان حال دنیا این است که این دنیا جایی نیست که انسان بتواند همواره به‌ آنچه دلش می‏خواهد برسد. دنیا همه ­اش پستی و بلندی است. بی‏خود زحمت نکش! به آن نمی‏رسی! چه مال، چه ‌ریاست و حتی در بُعد جسمی‏ اش.

یک روز فردی را می‌‏بینی که دارای مال و مقام و... است، ‌اما روز دیگر هم ‏او را می‏‌بینی که زبون و ذلیل شده است. یک روز در اوج عزت است و یک روز در حضیض ذلت! این‏ها را با چشم‏هایت ببین! اگر بنا شود از آنچه که با چشمت می‏‌بینی و از این دریچه در درون تو وارد می‌‏شود پند نگیری، بدان که زبان قال هم در تو هیچ اثری نخواهد گذاشت. تمام بیست و چهار هزار پیغمبر هم بیایند به گوشت بخوانند، هیچ فایده‌‏ای ندارد. یک گوش می‌­شود در، یک گوش می‌شود دروازه! البته من یک چیز دیگر می‏گویم و آن اینکه چنین آدمی اصلاً‌ گوشش در ندارد! چون حواسش جای دیگر است. در همان خیالات خودش بازی می‏کند. خدا کند یک گوشش در باشد و بیاید داخل، شاید اثری بگذارد و برود! اینکه از یک طرف بیاید و از آن طرف بیرون رود بهتر است از اینکه اصلاً گوشش دری نداشته باشد!

این روایت جمله کوتاهی است، اما خیلی حرف در آن است. «مَنْ لَمْ یَعْتَبِرْ بِغِیَرِالدُّنْیَا وَ صُرُوفِهَا لَمْ تَنْجَعْ فِیهِ الْمَوَاعِظُ». اگر کسی از این تغییرات دنیایی و حالی به حالی شدن‏های دنیا عبرت نگیرد و ‌پند نیاموزد، پندهای زبانی هیچ اثری در او ندارد. وقتی زبان حال در او اثر نمی‌‏کند، ‌زبان قال هیچ اثری بر او ندارد. انسان نباید با این امور دنیایی غافلانه برخورد کند؛ بلکه باید فکر کند و پند بگیرد. واقعاً‌ هم این‏گونه است. در همه امور هم این عبرت‏‌ها هست. در امور کسب و کار، زندگی، معاشرت و به طور کلّی در همه چیز پند و موعظه و عبرت نهفته است. باید از رویدادها و تغییرات و پستی‌‏بلندی‏‌های دنیا عبرت گرفت. چیزهایی را که با چشم می‏‌بینی، اگر در درونت به تو پند ندهد، هرچه پند و اندرز به گوش تو بخوانند، ‌اثر نخواهد کرد.